Bẫy tâm lý khi đầu tư chứng khoán
Bẫy tâm lý khi đầu tư chứng khoán
(ĐTCK) Đầu tư là con đường
bộc lộ những khiếm khuyết về tâm lý của ta - đó có thể là lòng tham, sự mê đắm
quyền lực hay địa vị xã hội, hay bất kỳ lỗi lầm tâm lý nào. Tâm lý học hành vi
giúp ta nhận ra nhiều điều rất hữu ích trong đầu tư cũng như hiểu về chính
mình.
ĐỘNG CƠ LỚN NHẤT LÀ LỢI ÍCH
Charlie Munger vốn là người nổi
tiếng thâm thúy và sâu sắc, ông được Monish Pabrai đánh giá là còn sâu sắc hơn
cả Warren Buffett ở khía cạnh tâm lý con người, nhưng vẫn không ngừng ngạc
nhiên trước sự biến đổi, những điều tác động mạnh mẽ tới tâm lý con người, xuất
phát từ các động cơ trong công việc.
Một trong những động cơ lớn nhất
khi con người làm một việc đó là lợi ích mang lại, khi phần thưởng mang lại lớn
sẽ dễ dẫn tới các cảm xúc mạnh mẽ, phấn khích, từ đó tác động tới hành vi.
Trong một số ngành nghề như tài chính, giáo dục, y tế, luật…, khi chênh lệch
thông tin, trình độ giữa người cung cấp dịch vụ và người mua lớn thì điều này
có thể bị lợi dụng nhằm trục lợi cho cá nhân cung cấp.
Lấy một ví dụ trong thị trường chứng
khoán: Môi giới là bộ phận mang lại nguồn thu lớn cho các công ty chứng khoán,
bên cạnh đó, một nguồn thu cũng lớn không kém là cho vay ký quỹ.
Vậy động cơ để bộ phận môi giới
hoạt động là phải tối đa hóa lợi nhuận từ hai nghiệp vụ này, các hệ thống hay
con người sinh ra để phục vụ cho việc tạo thật nhiều giao dịch, làm khách hàng
vay nhiều nhất có thể.
Giữa lợi nhuận của khách hàng và
công ty chứng khoán khó đồng nhất, vì càng giao dịch nhiều, chi phí sẽ càng lớn,
cùng với đòn bẩy luôn là con dao hai lưỡi, tác động rất lớn tới cảm xúc và quá
trình đầu tư. (Warren Buffett chưa bao giờ
sử dụng nợ, vì ông nhận thức được mức độ nguy hiểm của nó. Lần duy nhất ông
dùng nợ là lúc cầm cố căn nhà khi sự nghiệp ở giai đoạn đầu, nhưng nhanh chóng
trả hết nợ sau đó). Những bộ phận khác trong công ty như tự doanh, phòng IB
(Investment Banking) đều có thể có mối
liên quan lợi ích tới bộ phận môi giới.
Với các công ty quản lý quỹ, quản
lý chủ động nhiều quỹ nhỏ có mục tiêu, chiến lược khác nhau, thường có xu hướng
đổ tiền vào các công ty đầu ngành (bluechips)
và danh mục đầu tư dàn trải nhằm phân tán rủi ro, khiến diễn biến của danh mục
có độ tương quan cao so với thị trường. Theo đó, họ giống như là người đi sưu tầm
tài sản hơn là tìm kiếm các công ty tuyệt vời có định giá hấp dẫn. Kết quả là
trong dài hạn, các quỹ này khó có thể chiến thắng được thị trường.
Đáng chú ý, công việc của các
công ty quản lý quỹ đó chủ yếu là quảng bá hình ảnh của quỹ tới nhiều nhà đầu
tư nhất có thể, tạo lập nhiều quỹ nhỏ với các khoản đầu tư vào cả trăm công ty.
Tại một thời điểm, các quỹ lời/lỗ đan xen, những quỹ lời sẽ được quảng cáo rầm
rộ hơn để thu hút thêm vốn.
Họ sẽ thu phí quản lý cố định để
mang lại dòng tiền đều, trang trải cho chi phí hoạt động (thường khoảng 1 - 2% chi phí quản lý tính trên giá trị tài sản ròng của
quỹ), bất kể quỹ lời lỗ như thế nào, cùng với 20% lợi nhuận nếu quỹ sinh lời
trong năm tài chính.
Các nhà quản lý quỹ thành công hiện
nay đều cho rằng, cấu trúc chi phí của công ty hợp danh mà Warren Buffett quản
lý là tối ưu nhất nếu xét trong dài hạn. Ông không thu phí quản lý cố định, mà
sẽ nhận 1/4 lợi nhuận (tức 25%) nếu
quỹ sinh lời vượt 6%/năm.
Thoạt nhìn có vẻ không thấy sự
khác biệt, nhưng cấu trúc phí của Warren Buffett được rất nhiều nhà quản lý quỹ
cho là tối ưu. Bởi vì, chiến thắng thị trường là một công việc rất khó khăn và
phần thưởng chỉ xứng đáng khi họ mang lại giá trị lớn cho cổ đông và nhà đầu
tư.
Về thông tin, các tin tức có thể
được công bố với mục đích cụ thể, bởi đứng sau là những lợi ích liên quan. Các
nhà đầu cơ lão luyện rút ra một kinh nghiệm đáng giá là những tin tức đôi khi
không khách quan và bị kiểm soát bởi một nhóm lợi ích khác, có thể là đội lái,
ban lãnh đạo công ty… Những thứ chúng ta đọc là những thứ họ muốn chúng ta thấy.
Nói một cách thẳng thắn là như vậy, nên quá trình chọn lọc thông tin, đánh giá
rất quan trọng và cần tính độc lập.
Theo quan điểm của người viết, việc
nhận ra những góc khuất này giúp nhà đầu tư tỉnh táo hơn trong việc chọn đối
tác và người đồng hành, nhận ra mình đang ở trong bối cảnh nào và chọn lọc những
điều đúng đắn, phù hợp.
CẦN TRÁNH CÁC “BẪY” TÂM LÝ
Một người được giáo dục tử tế,
trong một môi trường có chuyên môn, chất lượng cao ở Havard và Oxford như Guy
Spier có một thời gian dài đi vào vòng xoáy của sự cám dỗ về tiền bạc, danh vọng
khi làm việc ở D.H Blair. Đó có thể là hiểm họa. Tâm lý phản ứng mạnh mẽ với phần
thưởng dễ khiến chúng ta xa rời bản chất của công việc, sự khách quan vốn có.
Nhận thức được điều này, nhà đầu tư sẽ trở nên thận trọng, biết chọn lọc, suy
nghĩ khách quan hơn. Kiềm chế được lòng tham, từ đó sẽ kiểm soát được cảm xúc.
Tâm lý yêu thích, ghét bỏ sản phẩm
của doanh nghiệp khiến ta dễ mắc sai lầm khi đánh giá khoản đầu tư vào doanh
nghiệp. Hai trạng thái tâm lý vô tình hình thành, một là yêu thích quá mức, hai
là ghét bỏ mọi thứ khác, trong khi chưa xem xét một cách khách quan, đầy đủ.
Theo Perter Lynch, một trong những
phẩm chất nên có của nhà đầu tư là nhìn sản phẩm dưới góc độ của người tiêu
dùng, nhưng cần nhìn tổng quan vào những con số thực tế. Tuy nhiên, sau khi
dành nhiều công sức để phân tích, nhà đầu tư lại dễ rơi vào trạng thái “mỏ
neo”, tức là tin vào những gì mình phân tích, nhưng không xem xét thêm,
dẫn tới các góc nhìn phiến diện.
Warren Buffet nổi tiếng là nhà đầu
tư cẩn trọng, nhưng để ra được quyết định đầu tư, ông cũng phải tham khảo rất
nhiều từ những người mà ông hâm mộ.
Charlie Munger từng nói, mục tiêu
của ông là giữ cho bản thân chừng mực nhất có thể trong mọi quyết định của cuộc
đời. Sự chừng mực giữ cho tâm trạng bản thân không thái quá, cân bằng hơn,
tránh được bẫy tâm lý.
Sự đa nghi có thể giết chết sáng
tạo, thành công và chúng ta tự cô lập bản thân trong vòng luẩn quẩn của suy
nghĩ, mãi không thoát ra được. Nhưng trong một số trường hợp, cảm xúc hào hứng,
lo sợ lại xóa đi nhanh chóng sự đa nghi này theo tác động của tâm lý đám đông.
Tại Nhật Bản từng có những cuộc
thử nghiệm 100 người đuổi 1 người, người này chưa hiểu đầu đuôi, sự tình thế
nào nhưng thấy 100 người đuổi tới, họ cũng chạy. Chúng ta không nhất thiết phải
đi ngược đám đông, nhưng có thể không làm theo họ, mà ra quyết định độc lập.
Tâm lý thiếu nhất quán trong tư
duy khiến nhà đầu tư khó thay đổi, chấp nhận những cái mới. Trong đầu tư, tuổi
tác hay số năm kinh nghiệm nhiều khi chỉ là những con số, quan trọng nhất vẫn
là tư duy đúng đắn ngay từ đầu, để xây những nền móng vững chắc và đi xa được.
Chúng ta sử dụng một phương pháp
mà không hiểu cách sử dụng và tính nền tảng của phương pháp đó thì rất dễ bị phá
vỡ nguyên tắc. Thật khó có thể tưởng tượng được một tương lai lạc quan cho nhà
đầu tư cá nhân chỉ việc bỏ tiền vào cầu may rủi trong mọi kênh đầu tư mà không
có kỹ năng cần thiết, nóng ruột muốn làm giàu nhanh chóng.
Tâm lý so sánh cũng nên được loại
bỏ, vì con đường để hiểu và thành công với đầu tư giá trị rất dài, trên con đường
đó, chúng ta có thể gặp được nhiều bạn đồng hành và những người thuộc trường
phái khác. Tại thời điểm đó, họ có thể đạt mức sinh lời tốt hơn nhiều chúng ta,
nếu lòng đố kỵ xuất hiện thì rất dễ khiến ta lạc lối. Warren Buffett có quan điểm,
nếu bạn tiếp tục so sánh, bạn sẽ luôn gặp người giỏi hơn mình và chưa kể sẽ có
kẻ gian lận trong đó và bạn sẽ luôn là người thua cuộc với tâm lý tức giận.
Chính sự so sánh của Guy Spier với
các đồng môn của mình tại Havard Business School đã khiến ông có những thay đổi
theo hướng tiêu cực. Thay vì tiết kiệm chi phí trong giai đoạn đầu thành lập quỹ,
ông thuê một văn phòng sang trọng hơn tại New York, khiến ông phải suy nghĩ rất
nhiều về việc quảng bá thương hiệu, hình ảnh cho quỹ đầu tư theo cách “lôi kéo”
nhiều hơn - chi tiền cho các công ty quảng cáo.
Tâm lý liên kết sự kiện trong quá
khứ đôi khi là một cái bẫy khiến nhà đầu tư ngủ quên trong chiến thắng. Thông
thường, con người sẽ phân tích những thất bại của người khác hoặc chính bản
thân họ, nhưng khi họ chiến thắng thì rất dễ “vỗ ngực” tự hào mình là số
một. Thời gian, địa điểm và hoàn cảnh khác nhau đã tạo nên sự thành công ấy,
nhưng đó không phải là công thức cho mọi sự thành công khác. Một số nhà đầu tư
vì ngủ quên trong chiến thắng mà không chịu được những thất bại đang diễn ra ở
thực tại.
Một người bạn của Phil Town đã nắm
giữ cổ phiếu của một công ty trong nhiều năm vì lời khuyên của chồng rằng, công
ty chia cổ tức tiền mặt đều đặn qua các năm, chứng tỏ đây là dấu hiệu công ty vẫn
làm ăn được. Sau khi công ty phá sản thì sự thực được phơi bày. Thực tại diễn
ra quá đau đớn tới mức họ không dám chấp nhận, thay vào đó là tâm lý chống lại
thực tại, mà không có sự xem xét một cách thực tế.
Theo Guy Spier, đầu tư là con đường
bộc lộ những khiếm khuyết về tâm lý của ta - đó có thể là lòng tham, sự mê đắm
quyền lực hay địa vị xã hội, hay bất kỳ lỗi lầm tâm lý nào. Bộ não con người được
thiết kế không phù hợp với hành vi đầu tư và rất dễ rơi vào trạng thái phi lý
trí khi đối diện với tiền bạc. Nghiên cứu về tâm lý học hành vi là một trong
năm trụ cột trong đầu tư, tổng quan là phát triển toàn diện hơn cuộc sống của một
con người đặt trong các mối quan hệ xã hội.
nguồn
Tinnhanhchungkhoan
--- https://tinnhanhchungkhoan.vn/chung-khoan/bay-tam-ly-khi-dau-tu-chung-khoan-260045.html
THAM GIA TRANH TOP BÌNH LUẬN NGAY!
Một số lưu ý khi bình luận
Mọi bình luận sai nội quy sẽ bị xóa mà không cần báo trước (xem nội quy).
Bấm Thông báo cho tôi bên dưới khung bình luận để nhận thông báo khi admin trả lời.
Bạn có thể dùng ảnh động hoặc mã hóa code HTML để bình luận.